Ποιες γυναίκες χρειάζονται τεστ Παπ
Το τεστ Παπανικολάου (ή τεστ Παπ) είναι μια ιατρική εξέταση κατά την οποία λαμβάνεται δείγμα κυττάρων από τον τράχηλο της μήτρας – το τμήμα της που εκτείνεται από το άκρο της μήτρας έως τον κόλπο. Με αυτό μπορεί να διαγνωστεί εγκαίρως ένας καρκίνος που ετησίως προσβάλλει 473.000 γυναίκες σε όλο τον κόσμο και κοστίζει τη ζωή σε 253.000.
Το τεστ Παπ γίνεται με λήψη επιχρίσματος από τον τράχηλο της μήτρας και τον κόλπο με μία ειδική «σπάτουλα» (μοιάζει με μπατονέτα), η οποία δεν προκαλεί καθόλου πόνο. Τα κύτταρα του επιχρίσματος ελέγχονται στο μικροσκόπιο, για να εντοπιστούν τυχόν ύποπτες αλλοιώσεις και έτσι να ανιχνευτεί εγκαίρως ένας καρκίνος ο οποίος στην χώρα μας αντιπροσωπεύει το περίπου 3,5% των νέων, ετήσιων κρουσμάτων καρκίνου (υπολογίζεται ότι τον αναπτύσσουν 600 Ελληνίδες κάθε χρόνο).
Το τεστ Παπ είναι μια πολύ σημαντική εξέταση η οποία στην ουσία θεωρείται προληπτική για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Και αυτό, διότι μπορεί να διαγνώσει εγκαίρως προκαρκινικές καταστάσεις – με άλλα λόγια, αλλοιώσεις στα κύτταρα οι οποίες ναι μεν δεν έχουν γίνει ακόμα καρκίνος, αλλά μπορεί να μεταπέσουν σε καρκίνο εάν δεν αντιμετωπιστούν με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.
Η αξία του τεστ στην πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έχει τεκμηριωθεί μέσα από μεγάλες κλινικές μελέτες. Όταν εφαρμόστηκε σε ελεγχόμενους (κλειστούς, μη μετακινούμενους) πληθυσμούς στις Σκανδιναβικές Χώρες, διαπιστώθηκε δραματική μείωση της συχνότητας του καρκίνου του τραχήλου: τα κρούσματα μειώθηκαν κατά τουλάχιστον 60%.
Αν και το τεστ Παπ έχει υψηλή ευαισθησία, δηλαδή μπορεί να ανιχνεύει κάθε είδους κυτταρικές αλλοιώσεις, έχει δεχτεί αρνητικές κριτικές, κυρίως όσον αφορά τα «ψευδώς αρνητικά» αποτελέσματά του – δηλαδή το να κάνει μια γυναίκα τεστ Παπ, να βγει αυτό αρνητικό αλλά τελικά η γυναίκα να έχει καρκίνο. Το ποσοστό των ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων μπορεί να φτάσει και το 40%, αλλά αυτό μόνον εάν γίνεται σποραδικά. Εάν όμως γίνεται κάθε χρόνο, το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 1%, γεγονός που σημαίνει ότι είναι μια πάρα πολύ αξιόπιστη εξέταση.
Στη συντριπτική πλειονότητα των γυναικών, το τεστ εντοπίζει τις μικροσκοπικές κυτταρικές αλλοιώσεις πριν προλάβουν να εξαλλαχτούν σε καρκινικές, όταν η αντιμετώπισή τους είναι πιο εύκολη.
Tο τεστ Παπ δεν μπορεί να ανιχνεύσει άλλες μορφές καρκίνου, όπως αυτοί των ωοθηκών ή του σώματος της μήτρας (το σώμα της μήτρας είναι το κυρίως τμήμα της, που βρίσκεται πάνω από τον τράχηλο). Οι καρκίνοι σε αυτές τις ανατομικές θέσεις μπορεί να εντοπιστούν στη διάρκεια της γυναικολογικής εξέτασης ή των άλλων εξετάσεων (λ.χ. υπερηχογράφημα), που συχνά γίνονται μαζί με το τεστ Παπ.
Ωστόσο, το τεστ Παπ έχει τη δυνατότητα να ανιχνεύσει τον καρκίνο του κόλπου ο οποίος είναι συνηθέστερος στις μεγάλες ηλικίες (μετά τα 55-60 έτη), γι’ αυτό και συνιστάται να γίνεται έως τα βαθιά γηρατειά.
Εάν το τεστ Παπ δείξει κάτι ύποπτο, συνιστάται περαιτέρω έλεγχος στη γυναίκα, με κολποσκόπηση και λήψη ιστικών δειγμάτων από τον τράχηλο για βιοψία.
Ποιες γυναίκες πρέπει να το κάνουν
Το τεστ Παπ πρέπει να γίνεται απ’ όλες τις γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας, από την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας και μετά, διότι ο καρκίνος του τραχήλου οφείλεται στον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), ο οποίος μεταδίδεται σεξουαλικώς.
Στους άντρες, ο HPV δεν προκαλεί εμφανείς αλλοιώσεις και σπάνια προκαλεί προβλήματα, αλλά στις γυναίκες υπάρχει ευθεία συσχέτιση ορισμένων στελεχών του ιού αυτού με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Οι παράγοντες κινδύνου για μόλυνση με ιό HPV είναι οι εναλλαγές ερωτικών συντρόφων, η έναρξη των ερωτικών επαφών σε μικρή ηλικία και οι πολλαπλοί ερωτικοί σύντροφοι.
Το τεστ συνιστάται να γίνεται μία φορά τον χρόνο έως την ηλικία των 65 ετών, ενώ μετά τα 65 πρέπει να γίνεται ανά 2 έως 3 έτη.
Εάν μία γυναίκα έχει κάνει το εμβόλιο HPV, θα πρέπει να συνεχίσει να κάνει και το τεστ Παπ. Τα εμβόλια HPV επινοήθηκαν και συνιστώνται στα κορίτσια και στις νέες γυναίκες για να τις προστατεύσουν από τον καρκίνο του τραχήλου. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα, τα εμβόλια αυτά είναι υψηλής αποτελεσματικότητας, αλλά περιέχουν εκείνα τα στελέχη του ιού HPV που προκαλούν ποσοστό 75-80% των κρουσμάτων καρκίνου του τραχήλου. Επειδή όμως υπάρχει ένα 20% των περιπτώσεων που οφείλονται σε άλλα στελέχη του ιού, επιβάλλεται η συνέχιση του τεστ Παπ.
Τεστ Παπ πρέπει να κάνουν κάθε χρόνο ακόμα και οι γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε υστερεκτομή (δηλαδή σε χειρουργική αφαίρεση της μήτρας) λόγω προκαρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου. Οι γυναίκες που υποβάλλονται σε υστερεκτομή για άλλους λόγους (λ.χ. ινομύωμα), πρέπει να κάνουν τεστ Παπ κάθε 4-5 έτη.
Τα μυστικά της εξέτασης
Το τεστ Παπ πρέπει να γίνεται όταν η γυναίκα δεν έχει έμμηνο ρύση. Η καλύτερη χρονική περίοδος για την εφαρμογή του είναι 10 έως 20 ημέρες έπειτα από την πρώτη μέρα της εμμήνου ρύσεως. Τις δύο ημέρες πριν από το τεστ, η γυναίκα πρέπει να αποφύγει τις κολπικές πλύσεις και την χρήση αφρού, κρέμας ή ζελ με σπερματοκτόνο, διότι υπάρχει περίπτωση να επηρεάσουν τα αποτελέσματα της εξέτασης.
Αξίζει εδώ να σημειωθεί, ότι οι κολπικές πλύσεις γενικώς δεν συνιστώνται και πρέπει να αποφεύγονται διότι αλλοιώνουν το pH του κόλπου και ευνοούν την ανάπτυξη μικροβίων. Εξαίρεση αποτελούν ορισμένες περιπτώσεις κολπίτιδας, για τις οποίες ο γιατρός θα πει εάν χρειάζονται κολπικές πλύσεις ή όχι.
Η εγκυμοσύνη δεν αποτελεί αντένδειξη για το τεστ Παπ. Η εξέταση δεν έχει καμία γνωστή ιατρική συνέπεια και συνεπώς μπορεί με ασφάλεια να γίνει ακόμα και σε μία έγκυο.
Κονδυλώματα / HPV
Τι είναι;
Τα κονδυλώματα είναι μια από τις πιο συχνές σεξουαλικώς μεταδιδόμενες παθήσεις. Οφείλονται σε διάφορους ιούς της οικογενείας των Ιών των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων (Human Papilloma Virus, HPV), η οποία περιλαμβάνει πάνω από 100 στελέχη. Από αυτά περίπου τα 30 μεταδίδονται με το σεξ.
Μερικά στελέχη προκαλούν τα κλασικά, τυπικά κονδυλώματα πάνω στο δέρμα. Άλλα στελέχη δεν προκαλούν εμφανή κονδυλώματα, αλλά έχουν καρκινογόνο δράση στους βλεννογόνους (εσωτερική επίστρωση) του κόλπου και του ορθού (πρωκτός). Αυτά τα στελέχη ενοχοποιούνται για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες, ενώ είναι γνωστό ότι μπορούν να προκαλέσουν και καρκίνο του ορθού.
Πού εντοπίζονται;
Τα κλασσικά κονδυλώματα προσβάλλουν το δέρμα γύρω και πάνω στα γεννητικά όργανα, τον πρωκτό, αλλά και τον βλεννογόνο (δηλαδή την εσωτερική επίστρωση) του κόλπου και του ορθού. Μερικές φορές μπορεί να εντοπίζονται και μέσα στην ουρήθρα. Πολύ σπάνια μπορεί να εμφανιστούν και μέσα στο στόμα.
Πώς είναι;
Σχηματίζουν μικρές, μυτερές προεξοχές που αρχικά είναι μεμονωμένες, ανώδυνες, στο χρώμα του δέρματος και δεν παρουσιάζουν πρήξιμο ή κοκκινίλα. Με την πάροδο του χρόνου όμως διογκώνονται και μπορεί να ματώσουν και γίνουν επώδυνα (ιδίως αν βρίσκονται μέσα στον πρωκτό ή γύρω του).
Τα καρκινογόνα στελέχη του ιού HPV δεν προκαλούν ορατά κονδυλώματα. Προκαλούν όμως δυσπλασία, μια προκαρκινική βλάβη στα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας ή του ορθού. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι όποιος έχει εμφανίσει δυσπλαστικές αλλοιώσεις λόγω του ιού, θα εμφανίσει καρκίνο. (Μόνο το 2% των γυναικών που εμφανίζουν δυσπλασία εμφανίζουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας).
Μετάδοση
Δεν είναι ξεκάθαρο πόσο καιρό μετά από τη μόλυνση θα εμφανιστούν κονδυλώματα.
Δεν είναι ξεκάθαρο πόσο καιρό μετά από τη θεραπεία θα πάψει να μεταδίδεται ο ιός από τη θεραπευμένη περιοχή.
Μεταδίδονται τόσο με την απευθείας επαφή με την προσβεβλημένη περιοχή, όσο και με άμεση επαφή (π.χ. αν αγγίξει κάποιος ένα κονδύλωμα και με το ίδιο χέρι αγγίξει γα γεννητικά του όργανα ή τον πρωκτό ή αν χρησιμοποιήσει έναν μολυσμένο δονητή). Είναι άγνωστη η ελάχιστη ποσότητα ιού που απαιτείται για να προκληθεί η μόλυνση. Δεδομένου ότι τα κονδυλώματα μπορούν να εντοπίζονται σε τόσο μεγάλη περιοχή πάνω και γύρω από τα γεννητικά όργανα, είναι πιθανόν το προφυλακτικό, το οποίο καλύπτει μόνον το σώμα του πέους, να μην προσφέρει απόλυτη ασφάλεια.
Ο χρόνος επωάσεως είναι ακαθόριστος. Τα κονδυλώματα εμφανίζονται λίγες εβδομάδες (το νωρίτερο έναν μήνα) έως 3 μήνες μετά την επαφή, καμία φορά και χρόνια μετά. Είναι επίσης πιθανόν κάποιος να μολυνθεί από τον ιό, αλλά να μην εμφανίσει ποτέ κονδυλώματα. Αυτό εξαρτάται από την κατάσταση του ανοσοποιητικού του συστήματος. Τα κονδυλώματα μπορεί να εμφανιστούν σε περιόδους που το ανοσοποιητικό εξασθενεί και δεν μπορεί να καταστείλει τον ιό. Παράγοντες που μπορούν να πυροδοτήσουν την εμφάνισή τους (από μια παλιότερη μόλυνση) είναι:
Ψυχολογική πίεση, στρες
Ορμονικές διαταραχές λόγω εγκυμοσύνης ή αντισυλληπτικών
Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα
Μόλυνση από τον ιό HIV (ο ιός που προκαλεί AIDS)
Υπολογίζεται πάντως ότι κονδυλώματα εμφανίζονται μόνον στο 1-2% όσων μολύνονται από τα στελέχη που προκαλούν κονδυλώματα. Δυσπλασία εμφανίζεται μόνο στο 3-5% όσων προσβάλλονται από τα στελέχη που προκαλούν δυσπλασία. Οι περισσότεροι απ’ όσους μολύνονται παραμένουν ασυμπτωματικοί φορείς. Υπολογίζεται ότι τα σεξουαλικώς ενεργά άτομα έχουν πολύ μεγάλη πιθανότητα να κολλήσουν τον ιό κάποια στιγμή της ζωής τους.
Δεν είναι γνωστό αν και για πόσον χρόνο μετά την θεραπεία κονδυλωμάτων ο ιός μπορεί να μεταδίδεται από τη θεραπευμένη περιοχή.
Τα κονδυλώματα δεν προκαλούνται από τους ίδιους τύπους του HPV που προκαλούν δυσπλασία και καρκίνο. Όμως αν κάποιος έχει παρουσιάσει κονδυλώματα, είναι πιθανόν να έχει εκτεθεί και στα καρκινογόνα στελέχη του ιού.
Τα καρκινογόνα στελέχη του ιού HPV δεν προκαλούν ορατά κονδυλώματα. Έτσι είναι πολύ πιθανόν κάποιος να είναι μολυσμένος από καρκινογόνα στελέχη, να μην έχει κανένα ορατό σύμπτωμα και να τα μεταδίδει εν αγνοία του αν κάνει σεξ χωρίς προφυλακτικό.
Διάγνωση
Για τη διάγνωση του HPV οι γιατροί ψάχνουν τις εκδηλώσεις του: κονδυλώματα και δυσπλασία. Δεν υπάρχει εξέταση αίματος για τον ΗPV.
Η εξέταση για τα κονδυλώματα είναι απλή, ανώδυνη και ο γιατρός μπορεί να τα διαγνώσει με γυμνό μάτι ή με μεγεθυντικό φακό. Για κονδυλώματα που βρίσκονται στον πρωκτό ή στον κόλπο χρειάζεται να γίνει μια πιο ειδική εξέταση (ορθοσκόπηση ή κολποσκόπηση αντίστοιχα). Όταν βρίσκονται κονδυλώματα στα εξωτερικά γεννητικά όργανα είναι καλό να γίνεται επίσης εξέταση του πρωκτού (σε όλους) και του κόλπου (στις γυναίκες).
Καμία από αυτές τις εξετάσεις δεν είναι επώδυνη ή περίπλοκη.
Η δυσπλασία διαγιγνώσκεται με βιοψία ή με τεστ Παπ, τόσο για τον κόλπο, όσο και για το ορθό. Υπάρχει διχογνωμία για το τεστ Παπ ορθού. Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι αυτή την εξέταση (τεστ Παπ ορθού) είναι απαραίτητο να την κάνουν κάθε χρόνο τα άτομα που διατρέχουν ψηλό κίνδυνο:
Άτομα που έχουν (παθητική) σεξουαλική επαφή από τον πρωκτό
Γυναίκες που έχουν διαγνωσμένη νεοπλασία στον τράχηλο της μήτρας
Όλοι όσοι έχουν λιγότερα από 500 Τ λεμφοκύτταρα (π.χ. οροθετικοί στον ΗΙV)
Ωστόσο άλλοι ερευνητές πιστεύουν ότι μια καλή κλινική εξέταση μπορεί να αντικαταστήσει το τεστ Παπ ορθού. Το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) δεν συνιστά αυτή την εξέταση προς το παρόν τουλάχιστον, εν αναμονή περισσότερων επιστημονικών στοιχείων.
Θεραπεία
Ο ιός δεν μπορεί να απομακρυνθεί από τον οργανισμό. Μολύνει τα κύτταρα και παραμένει για πάντα μέσα τους. Όμως οι δυσπλασίες και τα κονδυλώματα μπορούν να αφαιρεθούν.
Για τα κονδυλώματα οι διαθέσιμες θεραπείες είναι:
Κάψιμο με βελόνα ή με λέιζερ.
Πάγωμα με υγρό άζωτο (κρυοπηξία)
Χειρουργική αφαίρεση
Θεραπεία με χημικές ουσίες (π.χ. ποδοφυλλοτοξίνη)
Καμία θεραπευτική μέθοδος δεν είναι καλύτερη από την άλλη και καμία δεν είναι ιδανική για όλες τις περιπτώσεις.
Πολλές φορές μερικούς μήνες μετά από μια επιτυχή θεραπεία εμφανίζονται ξανά κονδυλώματα στην ίδια περιοχή. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν έχει μολυνθεί μια περιοχή, διάφορα κύτταρά της μπορεί να εμφανίσουν τη μόλυνση σε διάφορους χρόνους. Έτσι, παρότι ορισμένες θέσεις που είχαν κονδυλώματα θεραπεύτηκαν, γειτονικές θέσεις που φαίνονταν υγιείς μπορεί να εμφανίσουν κονδυλώματα αργότερα. Γι’ αυτό τον λόγο, ακόμη και μετά από θεραπεία, οι περιοχές που είχαν κονδυλώματα που δεν είναι σε εμφανή σημεία (πρωκτός, κόλπος) χρειάζονται επανεξέταση.
Σε περιοχές που με θεραπευμένα κονδυλώματα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται στο μέλλον αλοιφές με κορτιζόνη. Υπάρχει κίνδυνος να ελαττωθεί τοπικά η ανοσία και να αναζωπυρωθούν τα κονδυλώματα στο συγκεκριμένο σημείο.
Για τη θεραπεία της δυσπλασίας του τραχήλου της μήτρας πρέπει να απευθυνθεί κανείς σε γυναικολόγο.
Μετάδοση μετά από θεραπεία
Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν και για πόσο χρόνο μετά τη θεραπεία κονδυλωμάτων ο ιός συνεχίζει να μεταδίδεται από τη συγκεκριμένη περιοχή. Στην πράξη, αν μερικούς μήνες μετά από τη θεραπεία δεν εμφανιστούν νέα κονδυλώματα συνήθως η περιοχή θεωρείται θεραπευμένη. Κανείς δεν ξέρει πόσοι μήνες ακριβώς χρειάζεται να περάσουν.
Εμβόλιο
Κυκλοφορεί ένα εμβόλιο, το οποίο προστατεύει από τα στελέχη του ιού που προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ή του ορθού. Δεν προστατεύει από τα υπόλοιπα στελέχη που προκαλούν τις τυπικές δερματικές αλλοιώσεις των κονδυλωμάτων. Προς το παρόν χορηγείται (δωρεάν) μόνο σε κορίτσια προεφηβικής ηλικίας. Δηλαδή το εμβόλιο δεν μας απαλλάσσει από τη χρήση του προφυλακτικού.
Με λίγα λόγια
Προκαλούνται από ιό που προσβάλλει το δέρμα και τους βλεννογόνους του στόματος, του εντέρου και του κόλπου (δηλαδή την εσωτερική επένδυση των κοιλοτήτων του σώματος).
Μεταδίδονται με (άμεση ή έμμεση) επαφή με κονδυλώματα.
Συμπτώματα: Σκληρά και μυτερά εξογκώματα (σαν μυρμηγκιές), άλλοτε μεμονωμένα άλλοτε πολλά μαζί στα γεννητικά όργανα και γύρω από τον πρωκτό. Αρχικά είναι ανώδυνα, στο χρώμα του δέρματος και δεν παρουσιάζουν πρήξιμο ή κοκκινίλα.
Εξέλιξη: Με τη πάροδο του χρόνου διογκώνονται και μπορεί να ματώνουν. Ορισμένα είδη του ιού των κονδυλωμάτων προδιαθέτουν για την εμφάνιση καρκίνου σε άνδρες (ορθό έντερο) και σε γυναίκες (τράχηλος της μήτρας). Ο ιός μένει για πάντα στο σώμα, αλλά το ανοσοποιητικό σύστημα καταφέρνει να τον κρατήσει υπό έλεγχο.
Θεραπεία: Αφαιρούνται με καυτηριασμό, κρυοπηξία, με επάλειψη με ειδικές ουσίες ή χειρουργικά. Η θεραπεία πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατό, γιατί έτσι εξασφαλίζονται περισσότερες πιθανότητες γρήγορης και πλήρους θεραπείας.
Προφύλαξη: Το προφυλακτικό προσφέρει προστασία, αλλά μόνο αν τα κονδυλώματα βρίσκονται στην περιοχή που καλύπτει.
Το προφυλακτικό είναι αποτελεσματικό για την προστασία από τα καρκινογόνα στελέχη του ιού. Για αυτά τα στελέχη και μόνον υπάρχει εμβόλιο.
Προσοχή: Επειδή τα κονδυλώματα δεν πονάνε, εύκολα διαφεύγουν της προσοχής. Εάν δείτε μικρά, ανώδυνα σπυράκια με σκληρή «μύτη» στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, απευθυνθείτε αμέσως σε δερματολόγο. Όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα.
Κάνε τώρα την εξέταση από εξιδεικευμένους γιατρούς: